500 jaar oud boek terug naar de Bijlokesite

Op 10 juni 2008 kocht het Gentse STAM bij Beijers Veilingen in Utrecht een incunabel (drukwerk van vóór 1500) aan met een opmerkelijke opdracht in een 15e-eeuws handschrift: ‘Desen Bouc Behoert Den Hospitale Inde Byloke Binnen Ghendt’. De aankoop brengt met andere woorden een stukje patrimonium na 500 jaar terug naar de plek waar het werd gebruikt: de Cisterciënzerinnenabdij op de Bijlokesite. Het boek is een zeldzaam volledig exemplaar, een gedrukte versie uit 1480, van het werk dat Jacobus de Voragine omstreeks 1265 schreef en dat bekend staat als de Legenda Aurea of Gouden Legende. De Voragine (1228 – 1298) was een Italiaanse predikheer en theoloog die op latere leeftijd aartsbisschop van Genua werd, maar toch vooral bekendheid geniet omwille van zijn Legenda Aurea. Het boek bundelt levensbeschrijvingen en legenden van allerlei heiligen. De Voragine schreef het in het Latijn, maar door het ongeziene succes verschenen vrij snel talrijke vertalingen in verschillende volkstalen. Ook in het Middelnederlands, zoals de aankoop illustreert. De ontwikkeling van de boekdrukkunst in de late 15e eeuw zorgde voor een extra stimulans voor de verspreiding en populariteit van het boek.

De verdienste van de Voragine en tegelijk de oorzaak van dit succesverhaal was dat hij heiligenlevens op een overzichtelijke en fascinerende manier toegankelijk maakte, niet alleen voor de clerus maar ook voor een breder publiek. Het werk was ook een duidelijke inspiratiebron voor middeleeuwse kunstenaars. Tal van heiligenlevens op glasramen, in miniaturen en gebeeldhouwde kerkportalen zijn slechts volledig te begrijpen met het boek van De Voragine in de hand. Deze aankoop past in het verzamelbeleid van het STAM dat onder andere als doel heeft de bestaande historische ‘collectie Gent’ verder aan te vullen. Bovendien strookt de aanwinst met de plannen van het STAM om de geschiedenis van de Bijlokeabdij en de hele Bijlokesite in het nieuwe bezoekerscircuit op te nemen. Dankzij de huidige infrastructuurwerken ter voorbereiding van het STAM kwamen heel wat nieuwe gegevens aan het licht over de bouwgeschiedenis van de Bijloke. Stukken als dit boek laten toe om ook het religieuze leven op de site te illustreren. Dit stond eeuwenlang centraal maar verdween met het vertrek van de laatste Cisterciënzerzusters in 2001. Het STAM, het toekomstig Stadsmuseum Gent, opent de deuren eind 2009. Link: www.stamgent.be