Natuurgebieden in Noordzee noodzakelijk voor behoud van mens en dier

In sommige delen van de Noordzee is het vijf voor twaalf. Natuurgebieden op zee afbakenen en beschermen is broodnodig. Dat zegt professor Magda Vincx van de onderzoeksgroep Mariene Biologie. De onderzoeksgroep bestudeert welke invloed de mens heeft op het verstoren van het ecosysteem op de zeebodem. Samen met het WWF, Natuurpunt en de Bond Beter Leefmilieu brengen de UGent onderzoekers van de onderzoeksgroep Mariene Biologie een brochure uit die de verschillende facetten van mariene bescherming en visserij in het Belgisch deel van de Noordzee belicht. Daarin pleiten ze voor een gecontroleerde en gedegen afbakening van diverse natuurgebieden in de Noordzee. De brochure wordt op 14 november officieel voorgesteld.

Visserij en scheepvaart behoren tot de oudste activiteiten op zee. Recenter zijn onder meer zandwinning, strandopspuitingen, de aanleg van pijpleidingen, energiewinning via windmolens, golfenergie en militaire oefeningen belangrijke activiteiten geworden in onze Belgische Noordzee. Al deze activiteiten veroorzaken een grote druk op de ecosystemen op zee. Zo is door de visserij de populaties van de grote predatoren zoals haaien, roggen en kabeljauw ingestort of zelfs verdwenen. Dit heeft belangrijke gevolgen op alle lagen van het ecosysteem.

Niet enkel de vissenpopulaties, maar ook het bodemleven op zee wordt grondig verstoord door het gebruik van visserijtuigen. Bodemdieren (benthos) hebben een vrijwel ‘onzichtbaar’ bestaan. Benthos neemt niet alleen vanwege hun grote aantallen en diversiteit een zeer belangrijke positie in, maar ook vanwege hun functie in het ecosysteem: ze spelen een belangrijke rol, onder meer als voedsel voor vissen en garnalen. Bovendien vervullen ze een functie in de afbraak en het transport van organisch materiaal op de zeebodem. “Het verzoenen van de wijdverspreide bodemvisserij met natuurbescherming is een enorme uitdaging” zegt Magda Vincx van de onderzoeksgroep Mariene Biologie. “Het idee om op zee natuurgebieden te creëren krijgt ingang overal ter wereld. Het besef groeit dat het vijf voor twaalf is. Ook in de Europese zeeën vormt zich een netwerk van mariene beschermde gebieden”.

Om de invloed van de mens op het ecosysteem op zee te onderzoeken, gaan de Gentse onderzoekers op zee met een sleepnet om de impact van de boomkorvisserij op het bodemleven vast te stellen. Ze nemen voor ne na het vissen bodemmonsters om te bepalen wat er met ecologisch belangrijke bodemdieren gebeurt. De Gentse biologen doen daarbij vooral onderzoek naar de zogenaamde Schelpkokerworm (Lanice conchilega), een belangrijke ecosysteemingenieur. Deze borstelworm leeft in het sediment en bouwt een lange koker uit zand en schelpstukjes met een diameter van een halve centimeter. De top van de koker steekt ongeveer vier centimeter uit het zand. Er kunnen duizenden kokerwormen samenzitten per vierkante meter, wat hen het uitzicht bezorgt van ware riffen. Door samen te pakken in hoge densiteiten creëren schelpkokerwormen als het ware oases in de zandwoestijn.

Deze ‘oases’ kunnen nu als echte ‘riffen’ erkend worden binnen de Europese richtlijn, dankzij het onderzoek van de biologen van UGent dat recent werd gepubliceerd. Ze verdienen volgens de wetenschappers bescherming. Deze riffen zijn namelijk gevoelig aan bodemverstoring door bijvoorbeeld boomkorvisserij. Bij het ploegen doorheen de zeebodem door middel van de boomkor, vernielt deze visserij de complexe 3D-structuren van de rifbouwende schelpkokerworm. Vooral in het soortenrijke kustgebied van de Belgische Noordzee, met zijn ondiepe zandbanken, speelt de Schelpkokerworm een belangrijke rol en verdient ze een plaats in de beleidsplannen rond duurzaam beheer van natuur en visserij.

De onderzoeksgroep Mariene Biologie heeft de besluiten van haar onderzoek gebundeld in de brochure “Natuurgebieden in de Noordzee. Voor natuur én mensen”. De publicatie kwam tot stand in samenwerking met andere wetenschappelijke instellingen en in samenspraak met het WWF, Natuurpunt en de Bond Beter Leefmilieu. De brochure informeert over het belang van mariene beschermde gebieden in onze Noordzee. Het is een belangrijk document voor beleidsmakers, maar evenzeer een kleurrijk overzicht van de bijzondere biotopen onder de zeespiegel. Op de Noordzee avond op 14 november wordt de brochure voorgesteld aan het grote publiek in het Staf Versluys centrum in Bredene.